کِتوبا (כְּתוּבָּה) قلب پیمان ازدواج یهودی است و در واقع یک سند حقوقی الزام‌آور است که وظایف و تعهدات مالی شوهر نسبت به همسرش را مشخص می‌کند. این سند از نظر فقهی بسیار مهم است و در واقع، ازدواج یهودی بدون کِتوبا صحیح نیست.
کِتوبا به زبان آرامی نوشته می‌شود و شامل سه بخش اصلی است:

۱. مقدمه
این بخش با عباراتی الهی و تاریخی آغاز می‌شود و اساس ازدواج را بنا می‌نهد. این قسمت به سوابق تاریخی ازدواج در سنت یهودی اشاره می‌کند و آن را یک فرمان الهی می‌داند.

۲. تعهدات مالی شوهر
این بخش، مهم‌ترین قسمت سند است و حقوق مالی زن را در دو حالت اصلی تضمین می‌کند:
الف) مهر معجل (תשלום מיידי - تاشلوم می دی)
این بخشی از مهریه (מָהַר) است که مرد متعهد می‌شود در هنگام ازدواج (یا ظرف مدت کوتاهی پس از آن) به زن بپردازد. در بسیاری از جوامع یهودی، این مبلغ به صورت نمادین تعیین می‌شود و اغلب به صورت «دویست زوز برای باکره و صد زوز برای بیوه» ذکر می‌شود (خیلی مقدار ناچیزی است).

ب) مهر مؤجل (תשלום לאחר מכן - تاشلوم له آکر میخن)
این بخش از مهریه، مهم‌ترین تضمین برای زن است و در صورت طلاق یا فوت شوهر فعال می‌شود. شوهر متعهد می‌شود که مبلغ مشخصی را در صورت جدایی یا فوت به همسرش بپردازد. این مبلغ معمولاً بیشتر از مهر معجل تعیین می‌شود تا زنی که از ازدواج خارج می‌شود، بتواند زندگی خود را تأمین کند.این مبلغ باید از بهترین دارایی‌های شوهر (چه دارایی‌های شخصی او قبل از ازدواج و چه دارایی‌های مشترک پس از ازدواج) تأمین شود. این بند کِتوبا را به یک سند بدهی تبدیل می‌کند که با ختم ازدواج(طلاق یا وفات شوهر) فعال میشود.

ج) تعهدات مراقبتی در حین زندگی مشترک

این بخش تعهداتی را ذکر می‌کند که شوهر موظف است در طول زندگی زناشویی نسبت به همسرش انجام دهد که شامل موارد زیر است:
1) تأمین غذا (מְזוֹן - Mezon): تأمین خوراک کافی و مناسب.
2) تأمین پوشاک (לְבוּשׁ - Levush): تأمین لباس متناسب با شأن و منزلت اجتماعی زن.
3) تأمین مسکن (טִינוּף - Tinuf): فراهم کردن محل سکونت شایسته.
4) خدمات زناشویی (עוֹנָה - Onah): تعهد به رابطه زناشویی مطابق عرف و خواست زن.
این تعهدات به طور پیش‌فرض بر مرد واجب است و بخشی از تعهدات قراردادی او در کِتوبا محسوب می‌شود. اگر مرد از انجام این وظایف سرباز زند، زن حق دارد درخواست طلاق یا حتی اجبار او را داشته باشد. این تعهدات قابل سلب از مرد نیست. و زن میتواند در زمان انعقاد کتوبا تعهدات بیشتری را درخواست و ثبت کند.

۳. امضاها و شهود
این بخش سند را از نظر قانونی معتبر می‌کند و حاوی امضای زن و شوهر و امضای دو شاهد (که نمی‌توانند از بستگان نزدیک باشند) است.

الله اعلم

د. بتول سادات بنیادی
#گروه_مطالعات_اسلامی
پژوهشکده مطالعات زن و خانواده
@wfsrqom